Bağışıklık Sistemi Nedir ve Önemi

Günlük hayatın stresi, çevresel toksinler, yanlış beslenme ve yetersiz uyku… Tüm bunlar vücudumuzu savunmasız hale getirebilir. Ancak doğanın bize sunduğu müthiş bir koruma mekanizması var, bağışıklık sistemi. Vücudumuzu virüslerden, bakterilerden ve diğer yabancı maddelerden koruyan bu sistem, sağlıklı bir yaşamın temel taşıdır. Peki bağışıklık sistemi tam olarak nedir ve nasıl çalışır? Gelin birlikte inceleyelim.

Bağışıklık Sistemi Nedir?

 Bağışıklık sistemi, vücudu hastalıklara neden olan mikroorganizmalara karşı savunmakla görevli olan karmaşık bir hücre, doku ve organlar bütünüdür. Bu sistemin görevi, vücuda giren zararlı bakteri, virüs, parazit ve toksinleri tanıyarak onlara karşı savunma geliştirmektir. Bu savunma; antikorlar, özel bağışıklık hücreleri ve kimyasal sinyaller aracılığıyla gerçekleştirilir.

Bir virüs ya da bakteri vücuda girdiğinde, bağışıklık hücreleri bu istilacıyı hemen tanır ve saldırıya geçer. Bu süreçte antijen olarak tanımlanan yabancı yapılar algılanır, ardından antikor adı verilen özel proteinler üretilerek zararlı madde etkisiz hale getirilir. Örneğin koronavirüs gibi virüsler, hücreye tutunmak için özel proteinler kullanır. Bağışıklık sistemimiz bu proteinleri hedef alarak virüsün hücreye girmesini engelleyen antikorlar üretir.

Aşılar da bu sistemin eğitimini sağlar. Aşı ile zararlı maddenin zayıflatılmış bir formu vücuda verilir, bağışıklık sistemi bu maddeyi tanır ve antikor geliştirir. Böylece gerçek bir enfeksiyon durumunda vücut çok daha hızlı tepki verir ve hastalığın oluşması engellenmiş olur.

Bağışıklık Sistemini Etkileyen Faktörler

Bağışıklık sistemi, yalnızca genetikle değil yaşam tarzıyla da yakından ilişkilidir. Onu zayıflatan ya da güçlendiren pek çok faktör bulunur. İşte bağışıklık sistemini olumsuz etkileyebilecek başlıca durumlar:

• Düzensiz ve yetersiz beslenme
  
• Vitamin ve mineral eksiklikleri
  
• Uyku düzensizliği
  
• Hareketsiz yaşam tarzı
  
• Aşırı stres ve kaygı
  
• Sigara, alkol ve uyuşturucu kullanımı
  
• Kirli hava ve radyasyon gibi çevresel toksinler
  
• Yetersiz hijyen
  
• Aşırı kilo veya obezite
  
• Güneş ışığından yeterince faydalanmama
  

Özellikle yaşlı bireylerde bağışıklık sistemi daha zayıf çalışır. Bu nedenle enfeksiyonlara karşı daha savunmasız hale gelirler. Aynı zamanda çocukluk çağından itibaren bağışıklığın desteklenmesi, ileri yaşlardaki sağlık için kritik öneme sahiptir.

Bağışıklık Sistemini Güçlendiren Vitamin ve Mineraller

Bağışıklık sisteminin düzgün çalışabilmesi için bazı vitamin ve minerallere ihtiyaç duyarız. Bu besin öğeleri, bağışıklık hücrelerinin üretimi, işlevi ve iletişimi açısından temel role sahiptir.

A Vitamini: Hücrelerin yenilenmesinde görev alır, akyuvar üretimini destekler. Havuç, bal kabağı, yumurta sarısı ve süt ürünlerinde bulunur.

B6 ve B9 Vitamini:Protein ve hücre metabolizmasında görev alır. Kırmızı et, baklagiller ve yeşil yapraklı sebzeler kaynaklarıdır.

C VitaminiGüçlü bir antioksidandır. Serbest radikalleri temizler, antikor üretimini artırır. Turunçgiller, çilek, kuşburnu ve maydanoz iyi kaynaklardır.

D3 Vitamini:Enfeksiyonlara karşı bağışıklık hücrelerini aktive eder. Güneş ışığı en iyi kaynaktır, balık ve balık yağı da destekleyicidir.

E Vitamini: Hücre zarını korur, bağışıklık yanıtını destekler. Yeşil sebzeler, yağlı tohumlar ve bitkisel yağlarda bulunur.

Çinko ve Selenyum: Bağışıklık hücrelerinin üretiminde rol oynar. Deniz ürünleri, kırmızı et, kuruyemişler iyi kaynaklardır.

Omega-3 Yağ Asitlerii:-: Enflamasyonu azaltır, bağışıklık sisteminin dengeli çalışmasına yardımcı olur. Özellikle somon ve uskumru gibi yağlı balıklarda bulunur.

Beta Glukan: Maya kaynaklı doğal bir bağışıklık destekleyicidir. Lifli besinlerle alınabilir.

Probiyotikler:Bağırsak florasını dengeler. Bu da bağışıklık sisteminin temelini oluşturur. Yoğurt, kefir, fermente süt ürünleri en yaygın kaynaklardır.

Bu vitamin ve mineraller, doğal yollarla yeterince alınamazsa gıda takviyeleri kullanılarak takviye edilebilir.

Bağışıklık Sistemi ve Besin Etkileşimi

Bağışıklık sistemini desteklemek amacıyla alınan vitamin ve mineral takviyeleri, bazı ilaçlarla etkileşime girerek beklenmeyen sonuçlar doğurabilir. Örneğin:

• C vitamini, uzun süreli aspirin kullanımıyla birlikte alındığında emilimi azalabilir.
  
• Demir takviyesi, çay veya süt ürünleriyle alındığında biyoyararlılığı düşebilir.
  
• Çinko, bazı antibiyotiklerle birlikte alındığında emilimde sorunlar yaşanabilir.
  
• Beta glukan, bağışıklık baskılayıcı ilaçlarla birlikte kullanıldığında yan etki oluşturabilir.
  
• E vitamini, varfarin gibi kan sulandırıcı ilaçlarla birlikte alındığında kanama riskini artırabilir.
  

Ayrıca, alkol ve greyfurt suyu, birçok ilaç ve takviyeyle etkileşime girerek karaciğerde toksik etkilere yol açabilir. Özellikle takviye kullanımı sırasında bu iki madde tüketilmemelidir.

Sonuç

Bağışıklık sistemi, yalnızca hastalık geldiğinde hatırlanacak bir sistem değildir. Onun her gün düzenli şekilde çalışabilmesi için yeterli beslenme, uyku, stres yönetimi ve egzersiz gibi alışkanlıklara sahip olmak gerekir.

Unutmayalım ki:

• Bağışıklık sistemi, vücudun savunma kalkanıdır.
  
• A, C, D, E vitaminleri ile çinko, selenyum ve probiyotikler bağışıklığın vazgeçilmez destekleridir.
  
• Takviyeler yararlıdır ancak bilinçsiz kullanıldığında zararlı hale gelebilir.
  
• Aşılar, bağışıklık sisteminin en etkili eğitim araçlarıdır. Antikor üretimini artırarak gelecekteki enfeksiyonlara karşı vücudu hazır hale getirir.

Doğal besinlerle ve gıda takviyeleri ile zenginleştirilmiş, dengeli bir yaşam tarzı sizi hastalıklara karşı koruyan en güçlü ilaçtır.

Kaynakça

İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi (2020) 2 (1): 14-19

Ervin, R. B. (2011). Healthy eating index-2005 total and component scores for adults aged 20 and over; National Health and Nutrition Examination Survey, 2003-2004